தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது கூடுமா?

கேள்வி:

*தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து  ஓதுவது கூடுமா?  வெளிநாட்டில் சிலபேர் அவ்வாறு ஓதுகிறார்களே அதன் சட்டம்  என்ன?*

*الجواب بعون الله الملك الوهاب 👇*

ومذهب الشافعية، والمفتي به في مذهب الحنابلة: 

جواز القراءة من المصحف في الصلاة للإمام والمنفرد 

لا فرق في ذلك بين فرض ونفل وبين حافظ وغيره، وهذا هو المعتمد، 

عن عطاء ويحيى الأنصاري من فقهاء السلف.

பொதுவாக தொழுகைக்குள் குர்ஆனை பார்த்து ஓதுவதில் ஷாஃபிஈ மற்றும் ஹம்பலீ மத்ஹபின் ஆய்வின்படி 

இமாம் மற்றும் தனியாக தொழுபவர் மேலும் ஃபர்ள் அல்லது நஃபிலான தொழுகை மற்றும் குர்ஆனை மனனம் இட்டவர் மனனமிடாதவர் 

யாராக இருந்தாலும் எல்லோருக்குமே தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது கூடுமானதாக அவதானிக்கிறார்கள்

பார்க்க 👇

نقل ابن قُدامة في (المغني، 1/ 336)

عن عائشة أم المؤمنين رضي الله عنها أنها كان يؤمها عبدها ذكوان ويقرأ من المصحف.

ஆயிஷா ரலி அவர்களின் அடிமை ذكوان அவர்கள்  அம்மையாருக்கு இமாமத் செய்பவர்களாகவும் 

அதில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுபவராகவும் இருந்தார்கள்

பார்க்க 👇

وفي صحيح البخاري معلَّقًا بصيغة الجزم -

ووصله ابن أبي شيبة في (المصنف، 2/ 235)، 

والبيهقي في (السنن الكبرى، 2/ 253)

قال الحافظ ابن حجر في تغليق التعليق 2/ 291: 

"هو أثر صحيح

وسُئِل الإمام الزهريُّ عن رجل يقرأ في رمضان في المصحف, 

فقال: كان خيارنا يقرؤون في المصاحف" 

இமாம் الزهريُّ  அவர்களிடத்தில் தொழுகையில் 

ரமலானில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதைப் பற்றி கேட்டபோது 

எங்களில் சிறந்தவர்கள் அவ்வாறுதான் ஓதுவார்கள் என பதில் தந்தார்கள்

பார்க்க 👇

(المدونة الكبرى، 1/ 288 - 289)، 

والمغني لابن قدامة (1/335)

وكما أن قراءة القرآن عبادة فإن النظر في المصحف عبادة أيضًا، 

وانضمام العبادة إلى العبادة لا يوجب المنع، 

بل يوجب زيادة الأجر؛ إذ فيه زيادة في العمل من النظر في المصحف.

பொதுவாக குர்ஆன் ஓதுவது ஒரு வணக்கம் 

மேலும் அதைப் பார்த்து ஓதுவது இன்னொரு வணக்கம் 

ஒரு வணக்கம் இன்னொரு வணக்கத்தோடு சேரும்போது அது தடை ஆகாது 

மேலும் தொழுகை எனும் வணக்கத்தில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுதல் என்ற வணக்கம் இணையும் போது கூடுதலான நன்மையே கிடைக்கப்பெறும் என இமாம் கஸ்ஸாலி ரஹ் அவர்கள் அவதானிக்கிறார்கள்

பார்க்க 👇

قال حجة الإسلام الغزالي في (إحياء علوم الدين، 1/ 229): 

لو قرأ القرآن من المصحف لم تبطل صلاته، 

سواء كان يحفظه أم لا، 

بل يجب عليه ذلك إذا لم يحفظ الفاتحة، 

ولو قلب أوراقه أحيانًا في صلاته لم تبطل.

 ஆகவே தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதால் தொழுகை முறியாது 

அதை அவர் மனனமிட்டு இருந்தாலும் சரி மனனம் இல்லாமல் இருந்தாலும் சரி 

 யாருக்கு அல்ஹம்து சூரா மனம் இல்லையோ அவர் குர்ஆனை பார்த்து ஓதுவது கட்டாயமாகும்

சில நேரம் தொழுகையில் குர்ஆனின் பேப்பரை திருப்பும் நிலை ஏற்பட்டாலும் பரவாயில்லை

பார்க்க 👇

قال الإمام النووي في (المجموع، 4/ 27)

وله -أي المصلي- القراءةُ في المصحف ولو حافظًا... والفرض والنفل سواء، قاله ابن حامد.

பார்க்க 👇

وقال العلامة منصور البهوتي الحنبلي في (كشاف القناع، 1/ 384)

جاء في كتاب [أسنى المطالب 1 /183]: 

"لو قرأ في مصحف، ولو قلَّب أوراقه أحيانا لم تبطل -

يعني الصلاة- لأن ذلك يسير، أو غير متوال، 

لا يشعر بالإعراض، 

والقليل من الفعل الذي يبطل كثيره إذا تعمده بلا حاجة مكروه"  باختصار. 

وهو كذلك مذهب المالكية أيضا 

தொடர்ந்து இல்லாமல் இலேசான முறையில் குர்ஆனின் பேப்பரை தொழுகையில் புரட்டுவதால் தொழுகை முறியாது 

ஆயினும் தேவையில்லாமல் அவ்வாறு செய்வது வெறுக்கத் தக்கதாகும்

மாலிக்கி மத்ஹபின் தொழுகையில் குர்ஆனை ஓதுவது  மக்ரூஹ் ஆகும்

பார்க்க 👇

كما في [جواهر الإكليل 1 /74]

بينما يرى الحنفية أن القراءة من المصحف في الصلاة تفسدها، 

وهو مذهب ابن حزم من الظاهرية، 

واستَدَل على ذلك بأدلة منها:

ஆனால் ஹனஃபி மத்ஹபின் ஆய்வின்படி தொழுகையில் குர்ஆனை பார்த்து ஒருவர் தொழுதால் தொழுகை முறிந்துவிடும்

عن ابن عباس رضي الله عنهما قال: 

نهانا أمير المؤمنين عمر رضي الله عنه أن يؤم الناس في المصحف، ونهانا أن يؤمنا إلا المحتلم.

உமர் ரலி அவர்கள் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதி  இமாமத் செய்வதையும் 

பருவ வயதை அடைவதற்கு முன்னர் இமாமத் செய்வதையும் தடை செய்தார்கள்

பார்க்க 👇

البحر الرائق شرح كنز الدقائق لابن نجيم 2/ 11 ، 

والأثر رواه ابن أبي داود في المصاحف (655

وهذا أثر لا يثبت؛ ففي إسناده نَهْشَل بن سعيد النيسابوري، 

وهو كذاب متروك، 

மேற்கண்ட செய்தி ஆதாரமற்றது என எதிர் தரப்பால் வாதம் வைக்கப்படுகிறது

பார்க்க 👇

قال عنه البخاري في (التاريخ الكبير، 8/ 115): في أحاديثه مناكير، 

وقال النسائي كما في (تهذيب التهذيب، 10/ 427): 

ليس بثقة، ولا يُكتَب حديثُه.

ومنها: أن حمل المصحف والنظر فيه وتقليب الأوراق عملٌ كثير.

 குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது அதை சுமப்பது அதை புரட்டுவது இவைகளெல்லாம் தொழுகையில் அதிகபிரசங்கி தனமான செயல் ஆகும் 

எனவே தொழுகை முறிந்துவிடும் என்கின்றனர்

والجواب المنع من أن يكون حمل المصحف وتقليب أوراقه عملًا كثيرًا مبطلا للصلاة؛ 

أما الحمل فقد صلى رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم حاملا أُمامة بنت أبي العاص، على عاتقه 

فإذا سجد وضعها وإذا قام حملها، 

وأما تقليب أوراق المصحف 

فقد جاءت بعض الأحاديث الدالة على إباحة العمل اليسير في الصلاة، 

والتقليب هو من جنس هذا العمل اليسير المغتفر.

والقراءة من المصحف، لا يلزم أن تصل لحد العمل الكثير، 

فتقليب أوراق المصحف يكون في أضيق نطاق لبعد الزمان بين طيّ الصفحة والتي بعدها، 

ولكون التقليب في ذاته عملًا يسيرًا، 

وقد يُستعان على هذا بوضع المصحف ذي الخط الكبير على شيء مرتفع أمام المصلي ليقرأ منه الصفحة والصفحتين، 

ولا يحتاج إلى تقليب الأوراق كثيرًا.

 தொழுகையில் குர்ஆனை சுமப்பது புரட்டுவது அதிகப்படியான செயல் என்றால் 

நபியவர்கள் சில நேரங்களில் சிறுபிள்ளைகளை தொழுகையில் தனது புஜத்தின் மீது சுமந்தவர்களாக தொழுதுள்ளார்கள் என்பதை எவ்வாறு கருதுவது 

என மறு வாதம் தரப்படுகிறது

قول رسول الله صلى الله عليه وسلم: "إن في الصلاة لشغلا

நிச்சயமாக தொழுகையில் அதிக ஈடுபாடும் கவனமும் இருக்க வேண்டும்

பார்க்க 👇

متفق عليه : 

رواه البخاري (1140)، 

ومسلم (837)

فالصلاة شاغلة عن كل عمل لم يأت فيه نص بإباحته ، 

والنظر في المصحف عمل لم يأت بإباحته في الصلاة نص.

 ஆகவே தொழுகையில் எது அனுமதிக்கப்படவில்லை யோ அவ்வகையான எல்லா காரியங்களை விட்டும் தொழுகை புறக்கணிக்கும்

أن من لا يحفظ القرآن لم يكلفه الله تعالى قراءة ما لا يحفظ , 

 குர்ஆனின் ஆயத்துக்கள் மனமில்லாதவரை அல்லாஹ்  தண்டிக்கப் போவதில்லை 

அவருக்கு எது இயலுமோ அவ்வாறு தொழுது கொள்ளலாம்

لأنه ليس ذلك في وسعه. قال تعالى : 

لَا يُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْسًا اِلَّا وُسْعَهَا ‌ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ‌ 

அல்லாஹ் யாதொரு ஆத்மாவையும் அதன் சக்திக்கு மேல் நிர்ப்பந்திப்பதில்லை. 

அவை தேடிக்கொண்ட நன்மை அவைகளுக்கே (பயனளிக்கும்). அவை தேடிக்கொண்ட தீமை அவைகளுக்கே (கேடு விளைவிக்கும்). 

(அல்குர்ஆன் : 2:286)

فإذا لم يكن مكلفا ذلك فتكلفه ما سقط عنه : باطل 

 எனவே எது விஷயத்தில் அவனுக்கு சக்தி இல்லையோ அவ்விஷயம் அவனை விட்டும் நீங்கிவிடும் 

எனவே தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதும் அளவிற்கு அவனுக்கு நிர்பந்தம் தரப்படாது

 

ஆகவே தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதிவது அனுமதிக்கப்பட்டது என்பதற்கான எவ்வித ஆதாரமும் இல்லை

பார்க்க 👇

 المحلى 2/ 365 ، 3/ 141

فلو سلمنا أن النظر في المصحف في الصلاة لم يأت نص في إباحته بخصوصه ، 

لكن ليس كل ما لم يرد فيه نص بإباحته بخصوصه يكون فعله مبطلا للصلاة ، 

وقد روي عن النبي صلى الله عليه وسلم أخبار في إباحة العمل اليسير في الصلاة مما ليس من جنسها 

ولم يحكم ببطلانهـا , 

தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதற்கான ஆதாரம் ஏதும் இல்லாவிட்டாலும் பார்த்து ஓதுவதால் தொழுகை முறிந்துவிடும் விடும் என்பதற்கும் குறிப்பிட்ட எவ்வித ஆதாரமும் இல்லையே என்று மறு கருத்து வைக்கப்படுகிறது

منها ما ورد أنه كان يصلي وهو حامل أمامة بنت أبي العاص بن الربيع , 

فإذا سجد وضعها وإذا رفع رأسه حملها  

 நபியவர்கள் உமாமா என்ற சிறுமியை தொழுகையில் சுமந்தார்கள் 

சுமந்து தொழுதார்கள்

பார்க்க 👇

متفق عليه : 

رواه البخاري (494) ، 

ومسلم (543)

ومنها حديث ابن عباس أنه قام يصلي إلى شق النبي صلى الله عليه وسلم الأيسر 

فأخذ بيده من وراء ظهره يعدله إلى الشق الأيمن 

 நபியவர்கள் இப்னு அப்பாஸ் ரலி அவர்களை தொழுகையில் இடப் புறத்தில் இருந்து வலது புறத்திற்கு  மாற்றி நிற்பாட்டி னார்கள்

பார்க்க 👇

متفق عليه : 

رواه البخاري (135) ، 

و مسلم (763

ومنها أن الأنصار كانوا يدخلون عليه وهو يصلي ويسلمون فيرد عليهم إشارة بيده

 நபியவர்கள் தொழும்போது சில தோழர்கள் வருகை தருவார்கள் 

வரும்போது சலாம் சொல்லுவார்கள் நபியவர்கள் அதற்கு தனது கரத்தால் சைகை செய்து பதில் தருவார்கள்

பார்க்க 👇

رواه أبو داود (792) ، والترمذي (336

ومنها أمره بقتل الأسودين في الصلاة الحية و العقرب 

 பாம்பு தேள் போன்ற விஷ ஜந்துக்களை தொழுகையில் இருந்தாலும் அதை அடித்துக் கொல்லும்படி உத்தரவிட்டார்கள்

பார்க்க 👇

رواه الأربعة : 

أبو داود (786) ، 

والترمذي (355) 

وقال: حسن صحيح ، 

والنسائي (1187) ، 

وابن ماجه (1235

وأمره بدفع المار بين يدي المصلي وغيرها.

தொழுகைக்கு முன்னால் கடந்து செல்வோரை தொழுபவர் தனது கரத்தால் தடுக்கும்படி உத்தரவிட்டார்கள்

பார்க்க 👇

متفق عليه : 

رواه البخاري (479) ، 

ومسلم (782)

فإذا كانت هذه النصوص قد وردت في أعمال أفحش من مجرد النظر 

ولم تبطل بها الصلاة ، 

فإن عدم إبطال الصلاة بالنظر أولى ، 

وإذا كان هذا النظر لمصلحة متعلقة بالصلاة ، كالنظر في المصحف لغرض التلاوة فالأولوية آكد .

மேற்கண்ட ஆதாரங்கள் எல்லாம் தொழுகையை முறிக்காத போது 

குர்ஆனை பார்த்து ஓதுவதால் மட்டும் தொழுகை முறிந்துவிடும் என்று எவ்வாறு கூற முடியும் என எதிர் தரப்பால் வாதம் வைக்கப்படுகிறது

قال الإمام النووي رحمه الله: " 

الفكر والنظر لا تبطل الصلاة بالاتفاق إذا كان في غير المصحف ، ففيه أولى " 

ஆக  குர்ஆனை பார்ப்பதோ குர்ஆனை  சிந்திப்பதோ தொழுகையை முறித்து விடாது 

ஆயினும் குர்ஆனை  தொழுகையில் பார்க்காமல் சிந்தனை செய்வதே மிக ஏற்றமானது

பார்க்க 👇

المجموع 4/ 28.

و من يقرأ من المصحف في صلاته فهو يلقن منه 

فيكون ذلك تعلمًا منه ، 

قال الكاساني : 

"لا ترى أن من يأخذ من المصحف يسمى متعلمًا 

فصار كما لو تعلم من معلِّم". 

தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுதல் ஒருவர் ஒருவருக்கு எடுத்துச் சொல்வது போல் ஆகும் 

தொழுகைக்குள் இருப்பவருக்கு வெளியிலுள்ள ஒருவரால் தவறை எடுத்துச் சொல்ல முடியாது 

ஆகவே வெளியில் உள்ள குர்ஆனை  இவர் ஒரு ஆசிரியராக ஆக்கிக்கொண்டார் 

ஆகவே தொழுகை கூடாமல் போய் விடுகிறது என்கின்றனர், 

பார்க்க 👇

 بدائع الصنائع 1/ 236

ونحن نمنع بطلان الصلاة بالتلقن من الغير أصلا 

سواء كان الملقن مأمومًا أو من خارج الصلاة ؛ 

فعن المُسَوّر بن يزيد رضي الله عنه قال: " 

شهدت النبي صلى الله عليه وسلم يقرأ في الصلوات 

فترك شيئًا لم يقرأه 

فقال له رجل : يا رسول الله إنه كذا وكذا 

فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم هلا أذكرتنيها "

தொழுகைக்குள் இருப்பவருக்கு தவறை எடுத்துச் சொல்வதால் தொழுகை முறிந்து விடாது 

தவறை சுட்டி காட்டுபவர் தொழுகைக்குள் இருந்தாலும் சரி 

வெளியில் இருந்தாலும் சரியே 

ஒரு தடவை நபியவர்கள் தொழும் போது சில ஆயத்தை விட்டார்கள் 

தொழுது முடித்த பின்னர் ஒரு மனிதர் யாரசூலல்லாஹ் இன்ன இன்ன ஆயத்தை தாங்கள் விட்டீர்கள் என்ற போது நபியவர்கள் ஏன் அதனை எனக்கு எடுத்து கூறி ஞாபகப்படுத்தி இருக்கக்கூடாதா என்று சொன்னார்கள்

 

பார்க்க 👇

رواه أبو داود (907)، 

والبيهقي في سننه 3/ 211.

وعن أنس بن مالك رضي الله عنه قال: كان أصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم يلقن بعضهم بعضا في الصلاة ، 

 நபித்தோழர்களில் சிலர் சிலருக்கு தொழுகையில் தவறை சுட்டிக் காட்டுபவர்களாக இருந்துள்ளார்கள்

பார்க்க 👇

هذه الآثار الأخيرة رواها البيهقي في سننه 3/ 212

وعن عامر بن سعد قال: 

"كنت قاعدًا بمكة فإذا كما أن التلقين ما هو إلا تنبيه للإمام بما هو مشروع في الصلاة 

فأشبه التسبيح 

தொழுகைக்கு உள்ளும் தொழுகைக்கு வெளியிலும் தவறை சுட்டிக்காட்டுவது மார்க்கத்தில் அனுமதிக்கப்பட்ட ஒன்றே என்ற கருத்து வைக்கப்படுகிறது

பார்க்க 👇

 المغني 1/ 398

وذهب الصاحبان من الحنفية أبو يوسف القاضي ومحمد بن الحسن الشيباني، 

إلى أن القراءة من المصحف في الصلاة مكروهة مطلقًا 

سواء في ذلك الفرض والنفل، 

ولكنها لا تُفْسِد الصلاة؛ لأنها عبادة انضافت إلى عبادة، 

ووجه الكراهة أنها تَشَبُّهٌ بصنيع أهل الكتاب.

ويناقش ذلك بأن حصول ما يشبه صنيع أهل الكتاب يكون ممنوعًا 

إذا كان الفاعل قاصدًا لحصول الشبه ؛ 

لأن التشبه: تَفَعُّل ، وهذه المادة تدل على انعقاد النية و التوجه إلى قصد الفعل ومعاناته ، 

قال ابن نجيم: 

"اعلم أن التشبيه بأهل الكتاب لا يكره في كل شيء، 

وإنا نأكل ونشرب كما يفعلون ، 

إنما الحرام هو التشبه فيما كان مذمومًا وفيما يقصد به التشبيه ، 

فعلى هذا لو لم يقصد التشبه لا يكره عندهما

ஹனஃபி மத்ஹபின் (ஸாஹிபைன்) இமாம் அபூ யூசுஃப் ரஹ் மற்றும் இமாம் முஹம்மது ரஹ் அவர்களிடத்தில் தொழுகைக்கு உள் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதால் தொழுகை முறிந்து விடாது 

ஆயினும் அது மக்ரூஹ் வெறுக்கத்தக்க செயல் ஆகும் 

ஏனெனில் அது வேத காரர்களுக்கு ஒப்பான காரியமாக இருப்பதால்

ஆயினும் வேத காரர்களுக்கு ஒப்பான செயல் என்பது அது எண்ணத்தைப் பொறுத்தது 

நாம் எவ்வாறு எண்ணுகிறோமோ அவ்வாறே அது கருதப்படும் 

குர்ஆனை பார்ப்பது அது எப்படி வேத காரர்களுக்கு ஒப்பாக இருக்கும் என்றும் கேள்வி எழுப்பப்படுகிறது

பார்க்க 👇

 البحر الرائق 2/ 11

وبناءً على جميع ما سبق يثبت ما قررنا من أن القراءة من المصحف في صلاة الفرض والنفل صحيحة وجائزة شرعًا 

ولا كراهة فيها فضلا عن أن تكون مفسدة للصلاة

ஆக மேற்கண்ட ஆதாரங்களின் அடிப்படையில் ஹனஃபி மத்ஹபின் வாதங்களை விட மற்ற மூன்று மத்ஹபின் வாதங்கள் மேலோங்கி இருப்பதால் தொழுகையில் குர்ஆனை பார்த்து ஓதுவது அது மார்க்கத்தில் அனுமதிக்கப்பட்ட ஒன்றேயாம் என முற்றுப்புள்ளி வைக்கப்படுகிறது

*ஆனால் ஹனஃபி மத்ஹபின் ஆய்வே மிகச் சரியானது மிகச் சிறப்பானது என எடுத்துக்கொள்கிறோம் ஏனெனில்?*👇👇👇

نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھنا“ قرآن وحدیث کی نظر میں:

இதை குர்ஆன் ஹதீஸின் வெளிச்சத்தில் நாம் பார்ப்போம்

۱- قرآن میں ہے 

﴿فَوَلِّ وَجْہَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ﴾ 

(البقرة:۱۴۴) ”

اب آپ اپنا رخ مسجدِ حرام کی سمت کرلیں“۔

بارہا یہ دیکھا گیا ہے 

کہ قرآن مجید امام کے دائیں طرف رکھا ہوا ہوتا ہے۔ سورئہ فاتحہ سے فراغت کے بعد امام، دائیں جانب رکھے گئے قرآن مجید کی طرف متوجہ ہوتا ہے، 

اس طرح کہ پیچھے سے دیکھنے والا اچھی طرح یہ محسوس کرتا ہے 

کہ امام کا چہرہ بالکل سیدھے قبلہ کی طرف نہیں ہے؛ 

بلکہ دائیں جانب رکھے ہوئے قرآن مجید کی طرف ہے؛ 

حالاں کہ استقبال قبلہ میں مرکزی کردار چہرے کے استقبال کا ہوتا ہے؛ 

کیوں کہ چہرہ ہی پورے انسانی ڈھانچے کی نمائندگی کرتا ہے۔ 

اگر چہرے کا استقبال نہ ہوتو بے رخی اور عدم دل چسپی کا احساس ہوتا ہے؛

جب کہ یہ توانابت اور کمالِ توجہ کا مقام ہے، 

یہ الگ بات ہے کہ صرف ڈھانچے اور سینے کا استقبال بھی کافی ہوسکتا ہے؛ 

لیکن کمالِ ادب یہی ہے 

کہ ایک ایک عضو کا استقبال ہو؛ 

தொழுகையில் உமது முகத்தை கிப்லாவின் பக்கமாக திருப்பி கொள்வீராக என இறைவன் ஆணையிடுகிறான்

 இங்கு ஒருவர் தொழுகையில் குர்ஆனை வலது பக்கமாக வைத்து ஓதினால் அப்பொழுது தமது முகத்தை வலது பக்கத்தின் பால் செலுத்தும் நிலை ஏற்படும் 

அவர் இமாமாக இருந்தால் பின்னால் நிற்பவருக்கு நன்றாக புலப்படும் இமாம் வலது பக்கத்தின் பக்கம் திரும்புகிறார் என்று 

இதனால் தனது நெஞ்சு பகுதி கூட கிப்லாவின் திசையை விட்டு நகர்கின்ற நிலையும் ஏற்படலாம் 

ஆம் முகத்தை திருப்பினாலும் நெஞ்சு பகுதி கிப்லாவை விட்டு திரும்பாத வரை தொழுகை கூடிக்கொள்ளும் என்று கூறப்பட்டாலும் 

தொழுகையினுடைய அங்கீகாரத்தின் முழுமையான நிலை என்பது முகத்தை எங்கும் திருப்பாமல் இருப்பதில் தான் இருக்கிறது

چنانچہ کمال توجہ کی اسی حد کو ملحوظ رکھ کر شیخ ابن باز رحمة اللہ علیہ نے لکھا ہے: 

یتوجہ المصلي الی القبلة أینما کان بجمیع بدنہ․ 

தொழுபவர் கிப்லாவை முன்னோக்கி நிற்கும்போது தமது உடலின் ஒவ்வொரு உறுப்பும் கிப்லாவை முன்னோக்கி கவனமாக இருக்க வேண்டும்

பார்க்க 👇

(ہدایة الحائرین، صفة صلاة النبی:۲۹۷) 

”مصلی جہیں کہیں بھی ہو استقبال قبلہ ضروری ہے، بدن کے ایک ایک عضو کے ساتھ۔“

 ஆக இந்நிலை குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதால் விடுபட்டு போய்விடுகிறது

۲- نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: 

لِیَلِنِيْ مِنْکُمْ أُوْلُوا الأَحْلَامِ وَالنُّہٰی․

தொழுகையில் என்னின் பக்கத்தில் குர்ஆனின் ஞானமுள்ளவர்களும் விபரமுள்ளவர்களும் நின்று கொள்ளட்டும் என நபியவர்கள் பணித்தார்கள்

பார்க்க 👇

(صحیح مسلم، حدیث:۴۳۲) 

”نماز میں میرے قریب وہ لوگ کھڑے ہوں جو سمجھدار اور صاحبِ علم ہیں۔“ 

اگر قرآن دیکھ کر پڑھنے کی اجازت ہوتی 

تو پھر اس حدیث کا کوئی مطلب ہی نہیں بنے گا؛ 

اس لیے کہ نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم کا یہ فرمان 

درحقیقت امت کے لیے یہ تعلیم تھی 

کہ امام کے پیچھے اور امام کے قریب وہ لوگ کھڑے ہوں جو صاحبِ علم اور صاحبِ فہم وذکاء ہیں 

تاکہ نماز میں اگر کوئی بھول چوک ہوجائے تو یہ امام کو لقمہ دیں 

اور بھول چوک کی تلافی ہوسکے۔ 

اگر قرآن دیکھ کر پڑھنے کی اجازت ہوتی تو نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم یہ نہ فرماتے۔ 

الغرض آپ کا یہ فرمان اشارے اور کنایے میں قرآن دیکھ کر پڑھنے کی ممانعت پر دلالت کرتاہے۔

குர்ஆனை பார்த்து ஓது வதற்கு அனுமதி தரப்பட்டு இருந்தால் 

நபியவர்கள் பின்னர் ஏன் அவ்வாறு கூற வேண்டும் 

தொழுகை நடத்துபவர் க்கு தொழுகையில் ஏதேனும் தவறு ஏற்பட்டால் குர்ஆனை மனனமிட்டு இருப்பவர் அதனை சுட்டிக்காட்ட வேண்டும் என்ற எண்ணத்தில் தான் நபியவர்கள் அவ்வாறு கூறியிருக்கிறார்கள் 

ஆகவே குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதற்கு அனுமதி தரப்பட்டால் மேற்கண்ட நபியின் கூற்று வலுவிழந்து போய்விடும்

۳- نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: 

صَلُّوْا کَمَا رَأَیْتُمُوْنِي أُصَلِّيْ․ 

 நான் தொழுவதை எவ்வாறு நீங்கள் பார்க்கிறீர்களோ அவ்வாறே நீங்களும் தொழுது கொள்ளுங்கள் என நபியவர்கள் கூறினார்கள்

பார்க்க 👇

(صحیح البخاری، حدیث:۶۳۱) 

”اس طرح نماز پڑھو جیسے تم لوگ مجھے نماز پڑھتے ہوئے دیکھتے ہو۔“ 

دورِ نبوی کی تیئس سالہ زندگی میں کہیں یہ ثابت نہیں 

کہ آپ علیہ السلام نے یاآپ علیہ السلام کی موجودگی میں صحابہ نے نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھا ہو؛ 

حتی کہ ابتدائی دور میں تو نماز میں بات چیت کرنے کی اجازت بھی تھی؛ 

لیکن اس دور میں بھی دیکھ کر پڑھنا ثابت نہیں۔

நபியவர்களின் 23 வருட காலத்தில் நபியோ அல்லது நபியின் தோழர்களோ யாரும் தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து  ஓதினார்கள் என்று கூற இயலாது 

ஆகவே குர்ஆனை தொழுகையில் பார்த்து ஓதுவதால் அது நபி கற்றுத்தந்த தொழுகைக்கு முரணானதாக மாறிவிடும்

۴- عَلَیْکُمْ بِسُنَّتِيْ وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الْمَہْدِیِّیْنَ الرَّاشِدِیْنَ․ 

நீங்கள் எனது வழிமுறையையும் நேர்வழி பெற்ற கலீஃபாக்களின் வழி முறையையும் பற்றிப் பிடித்துக் கொள்ளுங்கள் என நபி அவர்கள் கட்டளையிட்டார்கள்

பார்க்க 👇

(سنن أبي داود، حدیث:۴۶۰۷) 

”میری سنت (میرے طریقے) کو اور خلفاء راشدین کی سنت (کے طریقے) کو لازم پکڑو“۔ 

عہد خلفاء راشدین میں بھی کوئی ایسی نظیر نہیں ملتی 

جس سے یہ ثابت ہوتا ہو کہ اُن حضرات نے نماز میں قرآن دیکھ کر قراءت کرنے کی اجازت دی ہے؛ 

البتہ سیدنا عمر سے ممانعت ضرور ثابت ہے۔ 

عبداللہ ابن عباس رضی اللہ عنہما فرماتے ہیں:

نَہَانَا أمیرُ المُوٴمِنِیْنَ عُمَرُ رضی اللّٰہ عنہ أَن یَوٴُمَّ النَّاسَ فِي الْمُصْحَفِ، وَنَہَانَا أَن یَّوٴُمَّنَا اِلَّا الْمُحْتَلِمُ․ 

 கலிஃபாக்களில் யாரும் தொழுகையில் குர்ஆனை ஓத வில்லை 

மாறாக உமர் ரலி அவர்கள் தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதை தடை செய்தார்கள்

பார்க்க 👇

(کتاب المصاحف، ہل یوٴم القرآن فی المصحف:۱۸۹) 

”ہمیں امیرالمومنین عمر بن خطاب نے اس بات سے منع کیا 

کہ امام قرآن دیکھ کر امامت کرے اور اس بات سے منع کیا کہ نابالغ امامت کرے۔“

 ஆகவே தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது  நபியிட்ட கட்டளைக்கு மாறு செய்வதாகும்

۵- قیام کی حالت میں مصلی کے لیے مستحب ہے 

کہ نگاہ سجدہ کی جگہ پر ہو؛ 

کیوں کہ اس سے دلجمعی پیدا ہوتی ہے اور خشوع وخضوع کے آثار نمایاں ہوتے ہیں۔ 

دیکھ کر قرآن پڑھنے کی صورت میں نگاہ یقینا قرآن مجید کے صفحات و حروف پر ہوگی، 

جس سے نماز کا ایک اہم ادب فوت ہوجائے گا۔

தொழுகையில் நிற்கும் போது பார்வையை ஸஜ்தா செய்யும் இடத்தின் பால் செலுத்த வேண்டும் 

அதுவே உள்ளம் ஒன்று படுவதற்கும் பயபக்தி அதிகரிப்பதற்கும் காரணமாக இருக்கும்

امام ابن کثیر رحمة اللہ علیہ نے لکھاہے: 

قال شریک القاضي: 

ینظر في حال قیامہ الی موضع سجودہ کما قال جمہور الجماعة، 

لأنہ أبلغ في الخضوع وآکد في الخشوع وقد ورد بہ الحدیث․ 

 தொழுகையில் ஸஜ்தா செய்யும் இடத்தின் பக்கம் பார்ப்பதே அதீத இறையச்சத்தை உருவாக்கித்தரும்

பார்க்க 👇

(تفسیر ابن کثیر سورة البقرة:۱۴۴) 

”حضرت شریک رحمة اللہ علیہ نے فرمایا: 

قیام کی حالت میں مصلی کی نظر سجدہ کی جگہ پر ہونی چاہیے، 

جمہور نے یہی فرمایا ہے؛ 

اس لیے کہ یہ خشوع وخضوع کی اعلیٰ ترین کیفیت ہے اور اس سلسلے میں حدیث بھی وارد ہوئی ہے۔“

امام محمد رحمة اللہ علیہ نے موطا میں لکھا ہے: 

ینبغی للمصلي اذا قام في صلاتہ أن یرمي ببصرہ الی موضع سجودہ، 

وہو قول أبی حنیفة رحمہ اللّٰہ․ 

 ஆகவே தொழுகையாளி தொழுகையில் தனது பார்வையை சாஷ்டாங்கம் செய்யும் இடத்தின் பக்கம் செலுத்துவது அவசியமாகும்

பார்க்க 👇

(الموطا، باب وضع الیمین علی الیسار، حدیث:۲۹۱) 

”مصلی جب قیام کی حالت میں ہو چاہیے 

کہ وہ اپنی نگاہ سجدہ کی جگہ پر رکھے 

اور یہی امام ابوحنیفہ رحمة اللہ علیہ کاقول ہے۔“

علامہ البانی رحمة اللہ علیہ نے نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم کی نماز پڑھنے کی کیفیت کے بارے میں لکھا: 

وَکَانَ صلی اللہ علیہ وسلم اِذَا صَلّٰی طَأْطَأَ رَأْسَہُ وَرَمٰی بِبَصَرِہِ نَحْوَ الأَرْضِ․ 

நபியவர்கள் தொழுகையில் தலையை குனிந்தவாறு தனது பார்வையை பூமியின் பக்கம் செலுத்துபவர்களாக இருந்தார்கள்

பார்க்க 👇

(أصل صفة صلاة النبی  ﷺ:۱ صلی اللہ علیہ وسلم۲۳۰) 

”جب آپ نماز پڑھتے تو سرکو جھکائے رکھتے اور نگاہ کو زمین کی طرف لگائے رکھتے تھے۔“

ابن سیرین رحمة اللہ علیہ فرماتے ہیں: 

کانوا یستحبون أن ینظر الرجل في صلاتہ الی موضع سجودہ․ 

 நல்மக்கள் தொழுகையில் தனது பார்வையை ஸஜ்தா பக்கம் செலுத்துவதை விரும்புவார்கள்

பார்க்க 👇

(تعظیم قدر الصلاة:۱/۱۹۲) 

”مستحب یہ ہے کہ آدمی نماز میں اپنی نگاہ سجدہ کی جگہ پر رکھے۔“

حدیث میں ہے: 

فَإِذَا صَلَّیْتُمْ فَلَا تَلْتَفِتُوْا 

فَإِنَّ اللّٰہَ یَنْصِبُ وَجْہَہُ لِوَجْہِ عَبْدِہِ فِيْ صَلَاتِہِ مَا لَمْ یَلْتَفِتْ․ 

தொழுகையில் இப்பக்கம் அப்பக்கம் திரும்பாதீர்கள் 

ஏனெனில் அல்லாஹ் அடியான் தனது முகத்தை தொழுகையில் திருப்பாத வரை இறைவன் தனது முகத்தை அவனின் பால் திருப்புகிறான்

பார்க்க 👇

(سنن الترمذی، حدیث: ۲۸۶۳، مستدرک الحاکم، حدیث:۸۶۳) 

”جب نماز پڑھو تو اِدھر اُدھر نہ دیکھو؛ 

اس لیے کہ اللہ تعالیٰ نماز میں اپنا چہرہ بندہ کے چہرہ کی طرف 

اس وقت تک کیے رکھتے ہیں؛ 

جب تک بندہ اپنا رخ نہیں پھیرتا۔“

ایک اور حدیث میں ہے: 

دَخَلَ رَسُوْلُ اللّٰہِ صلی اللہ علیہ وسلم الْکَعْبَةَ مَا خَلَفَ بَصَرُہُ مَوْضِعَ سُجُوْدِہِ حَتّٰی خَرَجَ مِنْہَا․ 

 நபியவர்கள் தொழுகைக்காக கஅபாவிற்கு நுழைந்தபோது தனது பார்வையை சஜ்தாவின் பக்கத்தை விட்டு திருப்பவில்லை வெளியில் வரும் வரை

பார்க்க 👇

(المستدرک للحاکم، حدیث:۱۷۶۱) 

”جب آپ کعبہ میں داخل ہوئے تو اپنی نگاہ سجدہ کی جگہ سے نہیں اٹھائی؛ 

یہاں تک کہ آپ کعبہ سے باہر تشریف لے آئے۔“

 ஆகவே தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதும் போது பார்வை சஜ்தாவின் இடத்தை விட்டும் திரும்பி விடுகிறது 

அதனால் தொழுகை முறியாவிட்டாலும் பரிபூரணத் தன்மையை இழந்துவிடுகிறது

۶- نماز پڑھتے ہوئے سکون وطمانینت اور خشوع وخضوع کا حکم ہے، 

قرآن دیکھ کر پڑھنے میں وہ سکون وطمانینت اور خشوع وخضوع نہیں رہتا؛ 

کیوں کہ ساری توجہ قرآن پر ہوتی ہے، 

قرآن کھولنے، بند کرنے اور اوراق پلٹنے میں کہاں خشوع پیداہوسکتا ہے۔

குர்ஆனை பார்த்து ஓதும் போது பயபக்தி நிலை குறைந்து விடுகிறது 

குர்ஆனை திறப்பது புரட்டுவது அதை எடுப்பது வைப்பது போன்றதின்பக்கம் தான் கவனம் செல்கிறது

نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: 

لَیْسَ یَنْبَغِيْ أَن یَّکُوْنَ فِي الْبَیْتِ شَیْءٌ یُشْغِلُ الْمُصَلِّيَ․ 

தொழுகையில் இடையூறு அளிக்கக்கூடிய எவ்வித பொருட்களையும் வீட்டுக்குள் வைக்கக்கூடாது என நபியவர்கள் உத்தரவிட்டார்கள்

பார்க்க 👇

(سنن أبي داود، حدیث:۲۰۳۰، 

مسند أحمد، حدیث: ۱۶۶۳۶) 

”گھر میں کوئی ایسی چیز نہیں ہونی چاہیے جونمازی کو مشغول کرتی ہو۔“

۷- یہ بات پہلے گزرچکی ہے 

کہ نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھنا حفاظتِ قرآن کے لیے سخت مضر ہے، 

نبی کریم  صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: 

تَعَاہَدُوا الْقُرْآنَ فَوَالَّذِيْ نَفْسِيْ بِیَدِہِ لَہُوَ أَشَدُّ تَفَصِّیًا مِنَ الإِبِلِ فِي عُقُلِہَا․ 

பார்க்க 👇

(صحیح البخاری، حدیث:۵۰۳۳) 

”قرآن کی نگہ داشت کرو، اس ذات کی قسم جس کے قبضے میں میری جان ہے، 

یقینا قرآن کریم رخصت ہونے اور سینوں سے نکل جانے میں 

اونٹ کے اپنے بندھن سے بھاگنے سے زیادہ تیز ہے

ஆக குர்ஆனை மனனமிட்டு அதனை பாதுகாப்பது பெரும் சவாலான விஷயம் 

நபி அவர்கள் கூறினார்கள்

 குர்ஆனின் வசனங்கள் உள்ளத்திலிருந்து மிக வேகமாக சென்று விடக் கூடியதாக இருக்கிறது 

எவ்வாறு அவிழ்த்து விடப்பட்ட ஒட்டகம் சென்று விடுமோ அவ்வாறு

 

ஆகவே அதனை தொழுகையில் மனப்பாடமாக ஓதி பாதுகாத்துக் கொள்ளுங்கள் என்ற ரீதியில் நபியவர்கள் நம்மவர்களுக்கு கட்டளையிட்டுள்ளார்கள்

*نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھنا“ اقوال سلف کی نظر میں:*👇👇👇

தொழுகைக்கு குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதில் நமது முன்னோர்களின் நிலைபாடு

امام ابوداؤد رحمة اللہ علیہ نے 

”کتاب المصاحف“ میں قرآن دیکھ کر نماز پڑھنے کے حوالے سے ایک باب قائم کیاہے: 

”ہل یوٴم القرآن في المصحف“، 

جس میں صحابہ، تابعین اور تبع تابعین کے مختلف آثار نقل کیے ہیں، 

اس کے بعد ”وقد رخص في الإمامة في المصحف“ کا عنوان لگاکر 

ان حضرات کے آثار نقل کیے ہیں، 

جنھوں نے نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھنے کی اجازت دی ہے۔ 

امام ابوداؤد نے ان کو پہلے ذکر کیا ہے جن آثار میں ممانعت ہے اور جن آثار میں اجازت ہے 

انھیں بعد میں۔ اس سے معلوم ہوتاہے 

کہ وہ بھی ممانعت اور عدمِ جواز کے قائل ہیں 

اور پھر ”وقد رُخص“ کا لفظ استعمال کیا ہے

 یہ بتانے کے لیے کہ نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھنے کی اجازت اگر ہے 

تو وہ عمومی نہیں ہے؛ بلکہ بہ وقتِ مجبوری ہے۔ 

ذیل میں مذکورہ باب سے چند اہم آثار کو نقل کردینا استفادے سے خالی نہیں۔

 

இமாம் அபூதாவூத் ரஹ் அவர்கள் தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது அறவே கூடாது என்றும் 

அவ்வாறு ஓதுவதற்கு அனுமதி வழங்கப்பட்டால் அது நிர்பந்த நிலையில் வழங்க்கப்பட்டதாகும் என அறிக்கை தருகிறார்கள்

۱- عبداللہ بن عباس رضی اللہ عنہما فرماتے ہیں: 

ہمیں امیرالمومنین عمر بن خطاب  نے اس بات سے منع کیا 

کہ امام قرآن دیکھ کر امامت کریں 

اوراس بات سے منع کیا کہ نابالغ امامت کرے: 

”عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي اللّٰہ عنہما قَالَ: 

نَہَانَا أمِیْرُ الْمُوٴْمِنِیْنَ عُمَرُ رضي اللّٰہ عنہ أَن یَّوٴُمَّ النَّاسَ فِي الْمُصْحَفِ وَنَہَانَا أَن یَّوٴُمَّنَا إِلَّا الْمُحْتَلِمُ“․

உமர் ரலி அவர்கள் குர்ஆனை தொழுகையில் பார்த்து ஓதுவதை அனுமதிக்கவில்லை

۲- قتادہ، سعید بن المسیب رحمة اللہ علیہ سے نقل کرتے ہیں 

کہ انھوں نے فرمایا: اگر قیام اللیل میں پڑھنے کے لیے مصلی کو کچھ یاد ہے تو وہی بار بار پڑھے؛ 

لیکن قرآن دیکھ کر نہ پڑھے۔ 

”عن قتادة عن ابن المسیب قال: 

إِذَا کَانَ مَعَہُ مَا یَقُوْمُ بِہِ لَیْلَہُ رَدَّدَہُ وَلاَ یَقْرَأُ فِي الْمُصْحَفِ․

தொழுபவருக்கு எது ஞாபகம் இருக்குமோ அதையே திரும்பத் திரும்ப ஓதலாம் 

ஆனால் குர்ஆனை பார்த்து ஓதக் கூடாது என கதாதா ரஹ் அவர்கள் கூறினார்கள்

۳- لیث، مجاہد رحمة اللہ علیہ سے نقل کرتے ہیں 

کہ وہ قرآن دیکھ کر نماز پڑھانے کو مکروہ قرار دیتے تھے، 

اس وجہ سے کہ اس میں اہل کتاب سے تشبہ ہے، 

”عن لیث عن مجاہد أنَّہُ کَانَ یَکْرَہُ أَنْ یَّتَشَبَّہُوْا بِأَہْلِ الْکِتَابِ یَعْنِيْ أَنْ یَّوٴُمَّہُمْ فِي الْمُصْحَفِ“․

தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது யூத கிறிஸ்தவர்களுக்கு நிகரான செயல்

۴- اعمش،ابراہیم رحمة اللہ علیہ سے نقل کرتے ہیں 

کہ اہل قرآن دیکھ کر نماز پڑھانے کو سخت ناپسند کرتے تھے؛ 

کیوں کہ اس میں اہل کتاب سے تشبہ ہے۔ 

”عن الأعمش عن إبراہیم قال: کَانُوْا یَکْرَہُوْنَ أَنْ یَّوٴُمَّ الرَّجُلُ فِي الْمُصْحَفِ کَرَاہِیَةً شَدِیْدَةً أَن یَّتَشَبَّہُوْا بِأَہْلِ الْکِتَابِ“․ 

اس کے علاوہ بھی اور بہت سے آثار امام ابوداؤد نے نقل کیے ہیں، 

இன்னும் கூடுதலான விபரங்களுக்கு

பார்க்க 👇

مزید تفصیل کے لیے کتاب المصاحف (۱۸۹، ۱۹۰، ۱۹۱) کی طرف رجوع کیا جائے۔

۵- خطیب بغدادی رحمة اللہ علیہ نے 

اپنی تاریخ عمار بن یاسر رضی اللہ عنہما کا اثر نقل کیا ہے 

کہ وہ اس بات کو ناپسند کرتے تھے 

کہ کوئی رمضان کے مہینے میں لوگوں کو نماز پڑھائے اور قراء ت، قرآن میں دیکھ کرکرے 

اور فرماتے تھے کہ یہ اہلِ کتاب کا عمل ہے: 

عَنْ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ کَانَ یَکْرَہُ أَن یَّوٴُمَّ الرَّجُلُ النَّاسَ بِاللَّیْلِ فِيْ شَہْرِ رَمَضَانَ فِي الْمُصْحَفِ ہُوَ مِنْ فِعْلِ أَہْلِ الْکِتَابِ․ 

ரமலான் மாதத்தில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதித் தொழ வைப்பவர்களை அம்மார் ரலி அவர்கள் வெறுப்பவர்கள் இருந்தார்கள்

பார்க்க 👇

(تاریخ:۹/۱۲۰)

معلوم ہوا کہ اکثر اہلِ علم نے اس کو باطل گردانا ہے۔ 

بعض علماء نے اگر کچھ نرمی برتی بھی ہے تو بلاضرورتِ شدیدہ کے جائز کسی نے نہیں کہا ہے۔ 

علامہ کاسانی رحمة اللہ علیہ فرماتے ہیں: 

إن ہذا الصنیع مکروہ بلا خلاف“ 

ஆக அனேக அறிஞர் பெருமக்கள் தொழுகையில் குர்ஆனை பார்த்து ஓதுவதை தடுப்பவர்களாகவும் வெறுப்பவர்களாகவும் இருந்துள்ளார்கள்

பார்க்க 👇

(بدائع الصنائع: ۲/۱۳۳) 

”نماز میں قرآن دیکھ کر پڑھنا بالاتفاق مکروہ ہے“۔

پھر بھی چوں کہ سلف میں سے بعض نے اجازت دی ہے 

(قطع نظر اس کے کہ وہ اجازت ضرورتِ شدیدہ کی وجہ سے ہے یا بلا ضرورت بھی اجازت ہے) 

اس لیے کچھ لوگ جواز کے قائل ہوئے ہیں 

அனேக அறிஞர்களின் பார்வையில் ஏகோபித்த கருத்தின்படி தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவது மக்ரூஹ் ஆகும்

பிறகு எவ்வாறு பார்த்து ஓதுவதற்கு அனுமதி வழங்கப்பட்டது 

இதற்கு ஆயிஷா ரழி அவர்களின் ஹதீஸை  ஆதாரமாகக் கொள்கிறார்கள்

اور استدلال میں سیدہ عائشہ رضی اللہ عنہا کا عمل پیش کرتے ہیں۔ 

امام بخاری رحمة اللہ علیہ نے تعلیقاً ذکر کیاہے: 

وَکَانَتْ عَائِشَةُ یَوٴُمُّہَا عَبْدُہَا ذَکوَانُ مِنَ الْمُصْحَفِ․ 

தக்வான் என்பவர் தொழுகையில் குர்ஆனை பார்த்து ஓதி தொழ வைத்தார்கள்

பார்க்க 👇

(صحیح البخاری، باب إمامة العبد والمولی) 

”سیدہ عائشہ رضی اللہ عنہا کو ان کے غلام ذکوان قرآن دیکھ کر نماز پڑھاتے تھے۔“ 

یہی روایت مصنف ابن ابی شیبہ میں اس طرح ہے: 

کَانَ یَوٴُمُّ عَائِشَةَ عَبْدٌ یَقْرَأُ فِي الْمُصْحَفِ․ 

ஆயிஷா ரலி அவர்களின் அடிமை தக்வான் குர்ஆனை பார்த்து தொழ வைத்தார்

பார்க்க 👇

(حدیث:۷۲۹۳) 

”سیدہ عائشہ رضی اللہ عنہا کو ان کے غلام ذکوان نماز پڑھاتے تھے 

اور وہ قرآن دیکھ کر قراء ت کرتے تھے۔“

اس اثر کے متعلق علامہ البانی رحمہ اللہ علیہ نے لکھا ہے: 

وما ذکر عن ذکوان حادثة عین لا عموم لہا․ 

 இது அந்த தக்வான் அவர்களுக்கு மட்டும் சொந்தமானது 

எல்லோருக்கும் பொதுவானது அல்ல என்ற கருத்து வைக்கப்படுகிறது

பார்க்க 👇

(فتح الرحمن: ۱۲۴) 

”اور ام المومنین سیدہ عائشہ رضی اللہ عنہا کے لیے سیدنا ذکوان کی امامت کا جو واقعہ ذکر کیا جاتاہے 

وہ ایک جزوی اور خصوصی واقعہ ہے عمومی نہیں ہے۔“

 அது ஒரு குறிப்பிட்ட ஒரு நிகழ்வு எல்லோருக்கும் பொதுவானது அல்ல

علامہ کاسانی رحمة اللہ علیہ نے فرمایا:

وأما حدیث ذکوان فیحتمل أن عائشة ومن کان من أہل الفتوی من الصحابة 

لم یعلموا بذلک وہذا ہو الظاہر بدلیل أن ہذا الصنیع مکروہ بلا خلاف 

ولو علموا بذلک لما مکنوہ من عمل المکروہ في جمیع شہر رمضان من غیرحاجة، 

ویَحْتَمِلُ أن یکون قول الراوي کان یوٴم الناس في شہر رمضان 

وکان یقرأ من المصحف إخبارا عن حالتین مختلفین أي کان یوٴم الناس في رمضان وکان یقرأ من المصحف في غیر حالة الصلاة․ 

 தக்வான் அவர்கள் அவ்வாறு செய்தது மற்ற ஏனைய ஸஹாபாக்களுக்கு தெரியாமல் இருந்தது 

அவ்வாறு தெரிந்து இருந்தால் மற்ற சஹாபாக்கள் அதனை தடுத்து இருப்பார்கள் 

ஏனெனில் தொழுகையில் குர்ஆனை பார்த்து ஓதுவதை எல்லா சஹாபாக்களும் வெறுப்பவர்களாகவே இருந்தார்கள்

பார்க்க 👇

(بدائع الصنائع:۲/۱۳۳، ۱۳۴)

     

”سیدنا ذکوان والی حدیث میں احتمال ہے 

کہ سیدہ عائشہ رضی اللہ عنہما اور دیگر صحابہ کو معلوم نہ ہوا ہو 

کہ وہ دیکھ کرپڑھ رہے ہیں اوریہی مناسب بھی معلوم ہوتا ہے۔ 

اس کی دلیل یہ ہے کہ (نماز میں) قرآن دیکھ کر پڑھنا بالاتفاق مکروہ ہے۔ 

اگر انھیں اس حالت کاپتہ ہوتا 

تو ہرگز ایک مکروہ فعل کی اجازت نہ دیتے وہ بھی پورے مہینے بلا ضرورت کے 

اور یہ بھی احتمال ہے کہ راوی کا یہ قول کہ 

”ذکوان رمضان میں لوگوں کی امامت کرتے تھے اور قرآن دیکھ کر پڑھتے تھے“ 

دو الگ الگ حالتوں کی خبر دینا ہے، 

மேற்கண்ட செய்தியை இவ்வாறு இஹ்திமால் செய்து கூறப்படுகிறது 

அதாவது தக்வான் அவர்கள் ரமலான் மாதத்தில் தொழ வைத்தார்கள் 

மேலும் குர்ஆனை பார்த்து ஓதினார்கள் 

இவ்விரண்டும் தனித்தனி விஷயமாகும்

یعنی ذکوان رمضان میں لوگوں کی امامت کرتے تھے 

اور نماز سے باہر قرآن دیکھ کر پڑھتے تھے۔“

اسی طرح کی بات علامہ عینی رحمة اللہ علیہ نے بھی کہی ہے۔ 

چنانچہ فرماتے ہیں:

أثر ذکوان إن صح فہو محمول علی أنہ کان یقرأ من المصحف قبل شروعہ في الصلاة 

أي ینظر فیہ ویتلقن منہ ثم یقوم فیصلي، وقیل مادل 

فإنہ کان یفعل بین کل شفعین فیحفظ مقدار ما یقرأ من الرکعتین، فظن الراوی أنہ کان یقرأ من المصحف․ 

ஆக தொழுகைக்கு வெளியில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதித் பின்னர் தொழுகையை நடத்தினார்கள்

இவ்விரண்டு செய்தியையும் அறிவிப்பவர் சேர்த்த வண்ணமாக அறிவித்துவிட்டார் 

அதாவது ரமலான் மாதத்தில் தக்வான்  அவர்கள் தொழ வைத்தார் 

மேலும் அதில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதினார் இவ்வாறு தவறுதலாக அறிவிப்பாளரால் அறிவிக்கப்பட்டுவிட்டது

பார்க்க 👇

(البنایة:۲/۵۰۴)

”اس اثر کو اگر صحیح مان لیا جائے 

تو اس بات پرمحمول ہوگا کہ ذکوان نماز شروع کرنے سے پہلے قرآن دیکھتے تھے، 

پھر ذہن نشین کرکے نماز پڑھاتے تھے، 

ذکوان ہر دورکعت بعد یہ عمل کرتے اور اگلی دو رکعت میں جتنا پڑھنا ہوتا وہ یاد کرلیتے۔ 

اسی کو راوی نے اس طرح نقل کردیا کہ وہ قرآن دیکھ کر قراء ت کرتے تھے۔“

علامہ کاسانی اور علامہ عینی رحمة اللہ علیہما کی بات کی تائید اس اثر سے بھی ہوتی ہے 

جسے حافظ ابن حجر رحمة اللہ علیہ نے 

”التلخیص الحبیر“ میں 

اورامام شوکانی رحمة اللہ علیہ نے 

”نیل الاوطار“ میں ذکر کیا ہے، 

اس اثر میں قرآن دیکھ کر پڑھنے کی بات ہی نہیں:

ஆக இதனுடைய சரியான விஷயம் 

தொழுகையை ஆரம்பிப்பதற்கு முன்னர் தக்வான்  குர்ஆனைப் பார்த்து ஆயத்துக்களை சரி செய்து கொண்டார் 

பின்னர் தொழுகைக்குள் குர்ஆனை ஓதினார் 

இதுவே சரியான கருத்தாகும் 

இதையே அநேக அறிஞர்கள் சரி காண்கிறார்கள்

اور بعض سلف سے جواجازت منقول ہے 

وہ اضطراری حالت میں ہے، بلا ضرورتِ شدیدہ کے جائز کسی نے نہیں کہاہے؛ 

چنانچہ امام احمد رحمة اللہ علیہ سے اس بارے میں پوچھا گیا تو فرمایا: 

ما یعجبني إلا یضطر إلی ذلک․ 

தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதுவதைப்பற்றி அஹ்மத் ரஹ் அவர்களிடத்தில் வினவப்பட்டபோது 

இது ஒரு நிர்பந்தமான நிலையில் தான் அனுமதிக்கப்படும் என்றார்கள்

பார்க்க 👇

(فتح الرحمن:۱۲۷) 

”میں مناسب نہیں سمجھتا الاّ یہ کہ اضطراری حالت ہو۔“ 

امام مالک رحمة اللہ علیہ نے بھی اس کو اضطرار کی شرط کے ساتھ مشروط کیاہے۔ 

ابن وہب رحمة اللہ علیہ فرماتے ہیں: 

سمعت مالکا سُئل عمن یوٴم الناس في رمضان في المصحف؟ 

فقال لا بأس بذلک إذا اضطروا إلی ذلک․ 

இமாம் மாலிக் ரஹ் அவர்களிடத்தில் கேட்கப்பட்ட போதும் அவ்வாறே கூறினார்கள்

பார்க்க 👇

(کتاب المصاحف: ۱۹۳) 

”میں نے امام مالک رحمة اللہ علیہ سے سنا 

جب کہ آپ سے رمضان میں قرآن دیکھ کر نماز پڑھانے کے بارے میں پوچھا گیا، 

آپ نے فرمایا: کوئی بات نہیں اگر اس کے بغیر کام نہ چلتا ہو۔

قتادہ سعید بن المسیب رحمة اللہ علیہ سے نقل کرتے ہیں: 

إن کان معہ ما یقرأ بہ في لیلة، و إلا فلیقرأ في المصحف․ 

 இரவுத் தொழுகையில் குர்ஆனில் ஏதேனும் ஞாபகம் இருந்தால் அதனை ஓதிக் கொள்வது மிக நல்லது 

எதுவுமே ஞாபகம் இல்லையானால் நிர்பந்த நிலையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதலாம் என கதாதா ரஹ் அவர்கள் கூறினார்கள்

பார்க்க 👇

(فتح الرحمن:۱۲۸) 

”اگر قیام اللیل میں پڑھنے کے لیے اسے کچھ یاد ہے تو اچھی بات ہے، نہیں تو پھر 

(بدرجہٴ مجبوری) قرآن دیکھ کر پڑھے۔ 

سعید بن المسیب کا یہی قول کتاب المصاحف میں اس طرح ہے: 

إن کان معہ ما یقوم بہ لیلہ رددہ ولا یقرأ في المصحف․ 

”اگر قیام اللیل میں پڑھنے کے لیے اسے کچھ یاد ہے تو وہی بار بار پڑھے 

اور قرآن دیکھ کر نہ پڑھے۔“

*کتب فقہ میں قرآن دیکھ کر نماز پڑھنے سے متعلق جزئیات:*👇👇👇

غنیة شرح منیہ، البحرالرائق، 

تبیین الحقائق، 

فتح القدیر، 

رد المحتار 

اور بدائع الصنائع وغیرہ میں قرآن دیکھ کر نمازپڑھنے سے متعلق مختلف جزئیات ہیں، 

جن کا خلاصہ پیش کیاجاتاہے:

۱- قرآن مجید ہاتھ میں لے کر نماز پڑھی جارہی ہو 

اورامام حافظ قرآن بھی نہ ہو توامام مقتدی سب کی نماز فاسد ہوجائے گی۔ 

اسی طرح اگر منفرد (تنہا شخص) نماز پڑھ رہا ہو

تواس کی بھی نماز فاسد ہوگی اور فاسد ہونے کی دو وجہیں ہیں:

الف: عمل کثیر: کیوں کہ قرآن اٹھانے میں دونوں ہاتھ مشغول رہیں گے، 

قرآن کھولنے، بند کرنے اور اوراق پلٹنے میں بھی دونوں ہاتھ مشغول ہوں گے۔

ب: تعلیم و تعلّم: چوں کہ اس کو قرآن یاد نہیں ہے دیکھ کرپڑھ رہا ہے 

تو یہ مانا جائے گا کہ یہ نماز کے باہر سے لقمہ لے رہا ہے اور لقمہ لینا ایک طرح سے تعلیم وتعلّم ہے؛ 

اس لیے یہ انسانی کلام کے درجے میں ہوگیا؛ 

لہٰذا نماز فاسد ہوجائے گی۔ 

علامہ کاسانی رحمة اللہ علیہ اس علت کی مزید وضاحت کرتے ہوئے فرماتے ہیں:

أن ہذا یلقن من المصحف فیکون تعلمًا منہ، 

ألا تری أن من یأخذ من المصحف یسمی متعلما 

فصار کما لو تعلم من معلم، 

وذا یفسد الصلاة فکذا ہذا․ 

ஆக ஹனஃபி மத்ஹபின் ஆய்வின்படி 

குர்ஆனை தொழுகையில் கையில் எடுத்துக்கொண்டு புரட்டிக்கொண்டு பிடித்துக்கொண்டு ஓதுவதால் அவரது தொழுகை முறிந்துவிடும்

பார்க்க 👇

(بدائع الصنائع: ۲/۱۳۳)․

”یہ قرآن سے تلقین ہے؛ 

لہٰذا قرآن سے سیکھنے کے درجہ میں ہوگیا۔ 

جو شخص قرآن سے سیکھتا ہے اسے ہر کوئی متعلّم کہتاہے 

تو یہ ایسے ہی ہوگیا گویا کہ اس نے معلم سے سیکھا ہے 

(اگر آدمی نماز کی حالت میں معلم سے سیکھ لے) 

تو نماز فاسد ہوجاتی ہے؛ 

لہٰذا اس سے بھی نماز فاسد ہوجائے گی“۔

۲- قرآن ہاتھ میں نہیں ہے؛ 

بلکہ رحل یا کسی اونچی چیز پر رکھا ہوا ہے، 

امام یا منفرد اس میں دیکھ کرپڑھ رہے ہیں؛ 

جب کہ ان کو قرآن یاد نہیں ہے 

تو اب اگرچہ عمل کثیر نہیں پایا جارہا ہے؛ 

لیکن دوسری وجہ تعلیم وتعلّم پائی جارہی ہے؛ 

اس لیے نماز فاسد ہوگی۔

۳-قرآن ہاتھ میں نہیں ہے، 

جو شخص نماز پڑھ رہا ہے (امام یا منفرد) اسے قرآن یاد ہے تو اس صورت میں نماز فاسد نہ ہوگی؛ 

کیوں کہ اس کا دیکھ کر پڑھنا یہ درحقیقت اس کے حافظہ کی طرف منسوب ہے؛ 

اس لیے وہ نماز کے باہر سے لقمہ لینے والا شمار نہ ہوگا، 

الموسوعة الفقہیہ میں ہے:

واستثنی من ذلک ما لو کان حافظا لما قرأہ وقرأ بلاحمل 

فإنہ لا تفسد صلاتہ لأن ہذہ القراء ة مضافة إلی حفظہ لا إلی تلقنہ من المصحف، ومجرد النظر بلا حمل غیر مفسد لعدم وجہي الفساد․

”فقہاء نے ایک صورت کا استثناء کیا ہے، 

وہ یہ ہے کہ نمازی جو حصہ پڑھ رہا ہے اس کا وہ حافظ ہے اور قرآن بھی ہاتھ میں نہیں ہے، 

تو اس کی نماز فاسد نہ ہوگی؛ 

اس لیے کہ یہ پڑھنا اس کے حافظہ کی طرف منسوب ہے نہ یہ کہ وہ قرآن سے سیکھ کر پڑھ رہا ہے 

اور قرآن میں دیکھنا قرآن اٹھائے بغیر یہ مفسد صلاة نہیں ہے؛ 

کیوں کہ فساد کی دونوں علتیں نہیں پائی جاتیں۔“

 ஆக தொழுகையில் குர்ஆனைப் பார்த்து ஓதக் கூடாது என்ற ஹனஃபி மத்ஹபின் ஆய்விற்கு அனேக அறிஞர்களின்  கூற்றுக்கள் வலு சேர்ப்பதால் இதன்படியே அமல் செய்வது மிக மிக ஏற்றமானது 

மேலதிக விபரங்களை தெரிந்துகொள்ள

பார்க்கவும் 👇

(تفصیل کے لیے ملاحظہ ہو: 

(غنیة شرح منیہ:۲۷۴، 

البحرالرائق:۲/۱۷، 

تبیین الحقائق: ۱/۱۵۹، 

ردالمحتار:۲/۳۸۴)

الموسوعة الفقہیة: ۳۳/۵۷،۵۸)

*والله اعلم بالصواب ✍*

பதிவு 👇

فاسألوا اهل الذكر வாட்ஸ் அப் தளம்

27-04-2020

 03-09-1441 திங்கள் 

الحافظ عبد الرحیم فاضل انواری 2008

عفا اللہ عنہ 

در ماہ رمضان دعا کی درخواست ہے